T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün izinleriyle Antalya ili kıyılarında 2013 yılından itibaren sürdürmekte olduğumuz arkeolojik sualtı çalışmalarında bugüne kadar Gazipaşa, Alanya, Manavgat, Serik, Muratpaşa, Konyaaltı, Kemer, Kumluca, Finike, Demre ve Kaş ilçelerinde araştırmalar gerçekleştirdik. Bu çalışmalar sayesinde, 640 kilometrelik kıyı şeridine sahip olan Antalya, ülkemizin en kapsamlı sualtı kültür mirası envanterine sahip konuma gelmiştir. Çalışmalara 2015 yılında Mersin, 2018 yılında ise Adana dahil olmuştur. Doç. Dr. Hakan Öniz’in başkanlığında gerçekleştirilen Akdeniz Kıyıları Arkeolojik Sualtı Kazı ve Araştırmaları Projesi, bu kıyılarda sualtı kültür mirası envanterinin çıkartılması, tespit edilecek gemi batıklarının, sualtında kalmış tarih öncesi veya tarihi yapıların, liman ve demirleme yerlerinin, sualtında veya kıyı şeridinde bulunan her türlü arkeolojik kalıntının üzerinde bilimsel çalışmaların gerçekleştirilmesi ve yayınlanması amacıyla gerçekleştirilmektedir.

UNESCO, 100 yaşından daha eski suyun altında kalmış insana ait her türlü kalıntıyı “sualtı kültür mirası” olarak kabul etmektedir. Bu kalıntılar denizler, göller, akarsular veya bataklık alanlarda bulunabilirler. Bu kapsamda savaşlar, deniz kazaları veya başka nedenlerle suyun altında kalmış gemi batıkları ile antik limanların araştırılması çalışmanın bir bölümünü oluşturmaktadır. Geçmişte denizlerin kıyılarına ya da yakınlarına yapılmış yerleşimlerin bir bölümü son buzul çağı (M.Ö. 14000-12000) ve sonrasında suların yükselmesi veya tektonik hareketler nedeniyle sular altında kalmıştır. Sualtındaki bu eski yerleşimlerin araştırılmaları da çalışmalar arasında yer almaktadır. Bu bağlamda, araştırma sahaları içinde insanla ilişkili sualtında kalmış 100 yaşından eski her kalıntı çalışma çerçevesi içinde incelenmektedir.

2013’den 2019 yılına kadar 6 yıllık çalışmalarımız kapsamında Tunç Çağı’ndan Osmanlı Dönemi’ne kadar tarihlenmiş 200’ün üstünde gemi batığı, 10 insan yapısı liman, 39 doğal liman ve demirleme yeri, 180’dan fazla Tunç Çağı taş çapası, 175’den fazla Roma ve Bizans dönemi demir çapaları, Roma ve Bizans dönemi değirmen taşları, lahitler, mezar steli, Osmanlı dönemi topları ve gülleleri ile herhangi bir batığa ait olmayan yüzlerce amfora ve tabak parçası, blok taşlar ve başka arkeolojik kalıntıların tespiti yapılmıştır. Bunların arasında en önemlileri dünyanın en eski ticaret gemisine ait (MÖ 16-15. yy) bakır külçe yüklü batık ile 1704+ Osmanlı Ticaret gemisi batığıdır. Batıklarda sualtı kazıları devam etmektedir.

Bu çalışmalara paralel olarak, Antalya, Demre ve Alanya Müzelerinin sualtı arkeolojisi konularında talepleri de ekibimiz tarafından gerçekleştirilmektedir. Örneğin; Antalya ve Alanya Müze Müdürlüğü ile birlikte 4 adet sualtı kurtarma kazısı (Konyaaltı Kıyılarında bulunan Osmanlı batıklarına ait topların çıkartılması-2017; Adrasan Tabak batığı kazısı 2014-2016, Konyaaltı Topçam Osmanlı Batığı Çalışması-2011, İotape-Alanya liman kazısı-2002) çalışmaları da tarafımızca gerçekleştirilmiştir.  2015-2018 Dana Adası Çalışmalarımız Silifke Müze Müdürlüğüyle, 2018 yılı Adana Çalışmalarımız ise Adana Müze Müdürlüğüyle birlikte gerçekleştirilmiştir.

Projenin Uluslararası Altyapısı: Selçuk Üniversitesi’nin kuruculuğunu yaptığı ve sonrasında üyelik pozisyonunu Akdeniz Üniversitesi’ne devrettiği UNESCO Sualtı Arkeolojisi UniTwin Ağının, Avustralya Flinders, İngiltere Southampton, Danimarka South Denmark, Japonya Tokyo, Polonya Varşova, Mısır Alexandria, ABD Texas A&M, Polonya Nicolaus Copernicus Torun, Fransa Aix-Marseille Üniversitesi ile aralarında Oxford Üniversitesi’nin de yer aldığı 37’den fazla üyesi bulunmaktadır. Network UNESCO Genel Merkezi’nin sualtı kültür mirası alanında danışma organıdır. ICOMOS-ICUCH ise Uluslararası Sitler ve Anıtlar Konseyi’nin Uluslararası Sualtı Kültürel Miras Komisyonu’dur. Türkiye bu komisyonda Doç.Dr. Hakan Öniz tarafından temsil edilmektedir. H. Öniz 2017 yılında ICOMOS-ICUCH uluslararası yönetim kurulu üyesi ve Sekreteri olarak seçilmiştir.

Projenin Olanakları Donanım ve Altyapısı: UNESCO Network’ün koordinasyon merkezi Antalya – Kemer’de bulunmaktadır. Kemer’de bulunan bina UNESCO’nun devletlerarası sualtı kültür mirası eğitimlerinde kullanılmaktadır. Her sene Mayıs-Kasım ayları arasında gerçekleştirilen Sualtı Araştırmaları Projesinde UNESCO Network’e üye üniversitelerden yüksek lisans öğrencileri de görev almaktadır. 17 Haziran 2014’de açılan bina; ofisler, misafirhane odaları, öğrenci yatakhanesi, kütüphane, sınıf, toplantı odası, koruma ve onarım laboratuvarı gibi bölümleri içermektedir. Bina halen UNESCO projeleri ve merkez faaliyetleri için kullanılmaktadır. Bunun yansıra, araştırmalarda kullanılan ‘ARKEO’ isimli bilimsel inceleme ve araştırma gemisi de mevcuttur. Gemi, UNESCO tarafından da eğitim gemisi olarak ilan edilmiştir. 27 metre boyundaki gemi, sualtı araştırma ve kazıları için gerekli olanaklara sahiptir.